स्वास्थ्य मन्त्रालयको नेतृत्व फेरि पुरुषकै पोल्टामा : महिला योग्य भए पनि फेरि पाखा

काठमाडौं । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा थप एक पटक महिला नेतृत्वलाई नजरअन्दाज गर्दै पुरुषलाई मात्र बढुवा गरिएको छ। सोमबार बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले १२औं तहको अतिरिक्त सचिव पदमा डा. केशर ढकाल र डा. श्रीकृष्ण श्रेष्ठलाई बढुवा गर्दा, नीति निर्माणमा सशक्त अनुभव भएकी डा. सुधा देवकोटालाई पाखा लगाइएको छ।

यो निर्णयले मन्त्रालयको नेतृत्व तहमा महिला सहभागितालाई लगातार कमजोर बनाउने राजनीतिक प्रवृत्तिको संकेत दिएको छ। मन्त्रालय भित्र र बाहिरबाट आलोचना बढ्दै गएको छ कि स्वास्थ्य मन्त्री स्वयं महिलाको नेतृत्व देख्न नचाहने सोच राख्ने व्यक्ति हुन्।

योग्यता भएर पनि अवसर नपाउने महिलाहरू

स्वास्थ्य मन्त्रालयमा चार अतिरिक्त सचिवको दरबन्दी रहेकोमा दुई पद खाली थिए। बढुवा समितिले डा. केशर ढकाल, डा. श्रीकृष्ण श्रेष्ठ र डा. सुधा देवकोटाको नाम सिफारिस गर्दा पनि मन्त्रीको नेतृत्वमा भएको मन्त्रिपरिषद्ले महिला उम्मेदवारलाई किन उपेक्षा गर्‍यो भन्ने प्रश्न उठेको छ।

यसअघि सचिव पदमा दौडमा रहेकी संगीता कौशल मिश्रलाई पनि उपेक्षा गरिएको थियो। यो प्रवृत्तिले देखाउँछ — महिला नेतृत्वको सशक्त उपस्थिति सरकारका लागि प्राथमिकता होइन, असहजता हो।

स्वास्थ्य मन्त्रालय पुरुषहरूकै क्लब बन्न खोज्दै?

मन्त्रालयमा नीतिगत र प्रशासकीय निर्णयहरूमा महिलाको उपस्थिति नगण्यजस्तै हुँदै गएको छ। एक वरिष्ठ अधिकारी भन्छन्, “नीतिगत सुदृढीकरणका लागि महिलाको दृष्टिकोण अत्यन्त महत्त्वपूर्ण हुन्छ। तर महिलालाई पाखा लगाएर मन्त्रालयलाई केवल पहुँचको खेल बनाउने प्रयास भइरहेको देखिन्छ।”

विश्लेषकहरू भन्छन्, स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा हजारौं महिला स्वास्थ्यकर्मी, विशेषज्ञ, कार्यक्रम संयोजकहरू दिनरात खटिरहेका छन्। तर नेतृत्व तहमा उनीहरूको प्रतिनिधित्व झनै सिमित हुँदै जानु चिन्ताको विषय हो।

राजनीतिक पहुँच र भागबण्डाको बन्दकी?

डा. सुधा देवकोटाले लामो समयदेखि नीति, योजना, जनस्वास्थ्य कार्यक्रम, र प्रादेशिक स्वास्थ्य प्रणालीमा योगदान पुर्‍याउँदै आएकी छन्। त्यस्ता अनुभव भएका पात्रलाई नजरअन्दाज गर्नु पहुँच र भागबण्डाको आधारमा हुने निर्णयहरूको उजागर प्रमाण हो।

यस्तोमा स्वास्थ्य मन्त्रालय अब ‘नीति निर्माणको संस्था’ नभएर ‘राजनीतिक स्वार्थको बन्दकी’ बन्दै गएको हो त? — यो प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक छ।