एमआरआइदेखि डिजिटल रोग ट्याकिङमा एआइ भित्र्याउँदै सरकार

काठमाडौं । सरकारले एमआरआइ सेवामा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआइ) प्रयोग गर्ने तयारी थालेको छ। स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले पहिलोपटक स्वास्थ्य क्षेत्रमा एआइ प्रयोग गर्न कार्यविधि निर्माण प्रक्रिया अघि बढाएको हो। विश्वभर स्वास्थ्य सेवामा प्रविधिको प्रयोग तीव्र रूपमा बढिरहेको सन्दर्भमा नेपाल सरकारले पनि एआइ प्रविधि स्वास्थ्य क्षेत्रमा औपचारिक रूपमा भित्र्याउन लागेको हो । यसमा लागि कुनै एक अस्पतालमा पाइलटिङ्का रुपमा काम हुने गुणस्तर महाशाखा प्रमुख डा शराेज शर्माले बताए ।

मन्त्रालयका अनुसार सुरुवाती चरणमा एमआरआइ रिपोर्ट विश्लेषणमा एआइ प्रयोग गरिनेछ। यसले रिपोर्ट तयार गर्न लाग्ने समय घटाउने, सम्भावित रोग पहिचानमा चिकित्सकलाई सहयोग पुर्‍याउने र उपचार निर्णयलाई थप तथ्यमा आधारित बनाउने अपेक्षा गरिएको छ। पछिल्लो समय न्युरोलोजिकल समस्या, क्यान्सर, मेरुदण्ड तथा हड्डीसम्बन्धी रोगको पहिचानमा एमआरआइको प्रयोग बढ्दै गएकाले एआइ प्रविधि उपयोगी हुने मन्त्रालयको बुझाइ छ।

स्वास्थ्य क्षेत्रका जानकारहरूका अनुसार एआइलाई केवल रिपोर्ट पढ्ने उपकरणमा सीमित नराखी रोगको दीर्घकालीन ट्र्याकिङसँग जोड्न सके यसको प्रभाव अझै व्यापक हुन सक्छ। एमआरआइमार्फत पहिचान भएका विभिन्न रोगहरूलाई एउटै डिजिटल प्रणालीमा समेटेर राख्न सके बिरामीको अवस्थाको समयक्रममा तुलना गर्न, उपचारको प्रभाव मूल्यांकन गर्न र रोगको प्रवृत्ति बुझ्न सहज हुनेछ।

यस्तो प्रणाली विकास भएमा नेपालमा रोगसम्बन्धी राष्ट्रिय डाटाबेस तयार हुने सम्भावना पनि देखिएको छ। डाटाबेसका आधारमा नीति निर्माण, बजेट व्यवस्थापन र विशेषज्ञ स्वास्थ्य सेवा विस्तार गर्न सरकारलाई सहयोग पुग्ने स्वास्थ्य नीतिविद्हरू बताउँछन्।

सीमित स्रोतसाधनका बीच तथ्यमा आधारित निर्णय लिन एआइ प्रविधि प्रभावकारी माध्यम बन्न सक्ने उनीहरूको भनाइ छ। तर एआइ प्रयोगसँगै डेटा सुरक्षा र बिरामीको गोपनीयता जोगाउने विषयलाई कार्यविधिमा स्पष्ट रूपमा समेट्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याइएको छ। एआइ सहयोगी प्रविधि मात्र भएकाले अन्तिम निर्णय चिकित्सककै रहने व्यवस्था सुनिश्चित गर्नुपर्नेमा सरोकारवालाहरू जोड दिन्छन्।

समग्रमा एमआरआइ सेवामा एआइको प्रयोग नेपालका लागि स्वास्थ्य प्रविधिमा नयाँ सुरुवातका रूपमा हेरिएको छ। स्पष्ट कार्यविधि, प्रविधिको उच्चतम प्रयोग र दीर्घकालीन दृष्टिकोणसहित कार्यान्वयन गर्न सके यो पहल डिजिटल स्वास्थ्य प्रणाली सुदृढ गर्ने महत्वपूर्ण आधार बन्न सक्ने अपेक्षा गरिएको छ।